Nie każdy poseł zna autora hymnu. A przecież historia „Mazurka Dąbrowskiego” to opowieść o nas wszystkich
Media obiegły informacje o posłach, którzy nie potrafili odpowiedzieć na – wydawałoby się – proste pytanie: kto napisał słowa polskiego hymnu narodowego. W kuluarach padały różne nazwiska – od romantyków po całkiem przypadkowe postacie. Internet zareagował lawiną komentarzy, a wśród nich powracało jedno pytanie: czy naprawdę zapomnieliśmy, kim był Józef Wybicki?
To dobry moment, by przypomnieć historię powstania „Mazurka Dąbrowskiego” – pieśni, która narodziła się z nadziei i odwagi, daleko od ojczyzny, ale z myślą o niej.
Pieśń, która podtrzymała ducha
Był lipiec 1797 roku, włoskie miasto Reggio nell’Emilia. Tam właśnie Józef Wybicki – prawnik, publicysta i patriota – pisał słowa pieśni, która miała dodać otuchy żołnierzom Legionów Polskich walczących u boku Napoleona. Po klęsce insurekcji kościuszkowskiej wielu Polaków znalazło się na emigracji, licząc, że wojna Francji z Austrią otworzy drogę do odzyskania niepodległości.
Wybicki był jednym z tych, którzy wierzyli, że Polska może jeszcze powstać. Chciał dać żołnierzom coś więcej niż rozkazy – chciał dać im wiarę. Tak powstały słowa:
„Jeszcze Polska nie zginęła,
Kiedy my żyjemy…”
Utwór początkowo nosił tytuł „Pieśń Legionów Polskich we Włoszech”, ale szybko zyskał popularność. Śpiewano go w obozach wojskowych i wśród emigrantów, a wkrótce również w kraju.
Dlaczego „Mazurek Dąbrowskiego”?
Nazwa, którą dziś wszyscy znamy, narodziła się nieco później. Pieśń napisana była w rytmie mazurka – polskiego tańca ludowego, pełnego energii i rytmu marszowego. To właśnie ten taneczny charakter sprawił, że utwór był łatwy do zapamiętania i chętnie śpiewany przez żołnierzy.
Drugim powodem była postać generała Jana Henryka Dąbrowskiego, dowódcy Legionów Polskich, któremu Wybicki dedykował pieśń. W refrenie pojawia się jego nazwisko:
„Marsz, marsz, Dąbrowski,
Z ziemi włoskiej do Polski…”
Połączenie narodowego rytmu i nazwiska dowódcy dało pieśni jej współczesny tytuł – „Mazurek Dąbrowskiego”.
Kim był autor hymnu?
Józef Wybicki urodził się w 1747 roku w Będominie na Pomorzu. Był prawnikiem, posłem na Sejm, pisarzem i działaczem społecznym. Uczestniczył w Konfederacji Barskiej, a później popierał reformy czasów stanisławowskich, w tym Konstytucję 3 maja. Po rozbiorach Polski nie pogodził się z utratą niepodległości – angażował się w działalność niepodległościową i współpracował z Dąbrowskim przy organizacji Legionów Polskich.
Był także człowiekiem kultury – pisał dramaty, opracowania polityczne i publicystykę. Jednak to kilka zwrotek napisanych w 1797 roku przyniosło mu nieśmiertelność.
Od pieśni legionowej do hymnu państwowego
„Mazurek Dąbrowskiego” szybko przekroczył granice Włoch. Śpiewano go w czasie powstań narodowych i na emigracji, traktując jako nieoficjalny hymn narodu pozbawionego państwa.
Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku dyskutowano nad wyborem oficjalnego hymnu. Rozważano m.in. „Boże, coś Polskę” czy „Rotę”, ale to właśnie „Mazurek Dąbrowskiego” najlepiej oddawał ducha narodowej walki. 26 lutego 1927 roku został oficjalnie uznany za hymn państwowy Rzeczypospolitej Polskiej.
Cztery zwrotki, ale śpiewamy jedną
Hymn Polski liczy cztery zwrotki i refren, choć w praktyce wykonywana jest zazwyczaj tylko pierwsza zwrotka i refren. Tak było już w okresie II Rzeczypospolitej, kiedy skrócona forma została przyjęta jako obowiązująca podczas uroczystości państwowych.
Pozostałe zwrotki nie są jednak mniej ważne – zawierają odniesienia do historii i bohaterów narodowych, takich jak Stefan Czarniecki czy Napoleon Bonaparte, i wyrażają nadzieję na odrodzenie Polski wśród wolnych narodów Europy.
Hymn, który trwa
Dziś „Mazurek Dąbrowskiego” rozbrzmiewa na stadionach, w szkołach, podczas uroczystości państwowych i w chwilach narodowej zadumy. To pieśń, która przetrwała rozbiory, wojny i zmiany granic, a jej przesłanie pozostaje wciąż aktualne.
Słowa napisane przez Józefa Wybickiego ponad dwa wieki temu przypominają, że dopóki „my żyjemy”, Polska istnieje w sercach swoich obywateli – niezależnie od miejsca i czasu.
Tekst hymnu
1.
Jeszcze Polska nie zginęła,
Kiedy my żyjemy.
Co nam obca przemoc wzięła,
Szablą odbierzemy.
Ref.
Marsz, marsz, Dąbrowski,
Z ziemi włoskiej do Polski,
Za twoim przewodem
Złączym się z narodem. x2
2.
Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę,
Będziem Polakami,
Dał nam przykład Bonaparte,
Jak zwyciężać mamy.
Ref.
Marsz, marsz, Dąbrowski...
3.
Jak Czarniecki do Poznania
Po szwedzkim zaborze,
Dla ojczyzny ratowania
Wrócim się przez morze.
Ref.
Marsz, marsz, Dąbrowski...
4.
Już tam ojciec do swej Basi
Mówi zapłakany:
"Słuchaj jeno, pono nasi
Biją w tarabany."
Ref.
Marsz, marsz, Dąbrowski...
Komentarze